Een augustijnenklooster van aanzien
Een augustijnenklooster van aanzien: Conventus Sancti Augustini Dordracensis 1275-1572 / Herman A. van Duinen. - Dordrecht: Historische Vereniging Oud-Dordrecht, 2011. - [Jaarboek 2010] pb. 220 p. ISBN: 978-90-812135-6-1 € 15,-
[Inleiding]
Op zaterdag 19 juli 1572 vindt in de refter van het augustijnenklooster te Dordrecht de eerste vergadering van de Staten van Holland plaats. Een van de besluiten betreft vrijheid van godsdienst voor zowel gereformeerden als roomsen en vrije uitoefening van hun godsdienst. Een week later echter wordt het verdrag geschonden en de augustijnen verlaten de stad. Op zondag 27 juli 1572 vindt in de Augustijnenkerk de eerste kerkdienst plaats van de gereformeerde religie. Er komt een eind aan 300 jaar augustijns kloosterleven.
Het Hof te Dordrecht heeft de religiestormen en politieke onrust doorstaan. Er is veel historisch materiaal bekend over Het Hof vanaf 1572, maar vrijwel niets over de periode vanaf het ontstaan van het klooster tot 1572. Aangezien in het Dordtse stadsarchief weinig te vinden is over de vroege geschiedenis van het klooster en zijn bewoners, moesten de gegevens bij elkaar worden gezocht in de registers van de prioren, kapittelakten van de Keulse Provincie waartoe het Dordtse klooster behoorde, stadsboeken, rekeningen, kronieken van stad en gewest, archieven van Nederlandse steden waar zich in de middeleeuwen een augustijnenklooster bevond, registers van Europese universiteiten als Bologna, Florence, Sienne, Parijs en Oxford waaraan bekende Dordtse augustijnen hebben gestudeerd etc. Het Dordtse klooster blijkt een van de belangrijkste middeleeuwse augustijnse kloosters in de Nederlanden te zijn.
Het resultaat is een boek vol feiten, aangevuld met foto’s van historische kaarten, plattegronden, schilderijen en tekeningen, waarin niet alleen het gebouw en de geschiedenis van het Dordtse convent beschreven wordt. Het bevat eveneens informatie over het ontstaan van de Orde der Augustijnen in de dertiende eeuw met aandacht voor het contemplatieve en actieve leven van de monniken op basis van De Regel van Augustinus.
INHOUD
Woord vooraf door Martijn Schrama o.s.a.
Inleiding door Herman A. van Duinen
DEEL I
1. Het ontstaan van de Augustijner Orde
2. De regel van Augustinus
De Magna Unio
De Keulse Provincie
Observanten en conventuelen
Het einde van de Noord-Nederlandse augustijnenkloosters
2. De Regel van Augustinus
3. Het dagelijks leven in een augustijnenklooster
De Constituties
Het bestuur van de Augustijner Orde
Functies in het plaatselijke klooster
De kloosterliturgie
4. Opleidingen binnen de Augustijner Orde
Novicen en kloosterkleding
Opleiding en intellectuele vorming
5. De bedelorden in Dordrecht
Vestiging van bedelorden in Dordrecht
De minderbroeders
De augustijnen
Termijnhuizen
Niet altijd zonneschijn
Religieuze troebelen
DEEL II
6. Het augustijnenklooster in Dordrecht
Stichting van het augustijnenklooster
De bouw van het augustijnenklooster
‘Nyeuw tymering van den cloester’
Brand in het klooster
7. Het klooster na de brand van 1512
Het klooster na de herbouw
De kloosterkerk van de augustijnen
Het koor, Liturgische muziek, Kleur in de kerk
De dakruiter, Afmetingen van de kloosterkerk
8. Begraven in de kerk
Onenigheid met de parochiekerken
Grafzerken en graven vóórr 1572
9. Een klooster van aanzien
Het vidimeren, Kapittelvergaderingen
Schenkingen, bezittingen en inkomsten
Huis het Hart
10. Proveniers, Broederschap van Sint-Antonius en de Clarissen
11. Termijnhuizen
Het termijngebied
Termijnbroeders in ‘s- Hertogenbosch en Breda
Broeder Bartholomeus, termijnbroeder in Kampen
Brand tijdens de prediking in de Sint-Ursulakerk te Delft
Een termijnhuis in Gouda
12. Geleerde Dordtse augustijnen
Dordtse studenten
13. Enige invloedrijke Dordtse augustijnen
Jacob Lisse, Adriaan van Appeltern
Hendrik van Zutphen, Jan van Mechelen, Jan Crabbe
14. Dordtse augustijnen beschuldigd van Lutheranisme
Tekenen van Lutherse reformatie bij de Dordtse augustijnen?
Geen klachten over augustijnen
Veel ‘quade leeringe’ door augustijnenbroeders
Uit de stad verdreven
15. 1572 een cruciaal jaar
Verdrag met de watergeuzen
Het verdrag verbroken
Belangrijke besluiten in de refter van het augustijnenklooster
16. Het einde van een kloostergeschiedenis
Vernielingen oogluikend toegestaan
Vertrek van de augustijnen
Dordtse augustijnen naar Brussel?
Een augustijnenklooster in Brussel
Achtergebleven geestelijken
Een voormalig klooster als ‘monument van het verleden’
17. Augustijnenkloosters in de Nederlanden
Hasselt, Leuven, Mechelen, Brugge, Maastricht, Edingen,
Ieper, Dordrecht, Middelburg, Gent, Doornik, Apppingedam,
Haarlem, Luik, Enkhuizen, Antwerpen
18. Het Dordtse klooster van 1572-2010
Bijlagen
Leden van de Broederschap van Sint-Antonius, Dordtse
studenten, Dordtse priors, Dordtse kloosterbroeders
Begrippenlijst, Geraadpleegde bronnen, Noten
